مقدمه: داده‌هایی که از دل دود بیرون می‌آیند

اگر روزگاری بازرسی خودرو تنها به دیدن، لمس کردن و آزمودن قطعات خلاصه می‌شد، امروز جهان خودرو وارد عصری شده که هر پیچ و مهره، هر سیم و مدار، و هر سلول باتری هزاران داده تولید می‌کند. آتش‌سوزی خودرو در عصر دیجیتال دیگر تنها یک حادثه مکانیکی نیست؛ بلکه رخدادی است که در انبوهی از داده‌ها ردپا دارد. در اینجا، بازرسی خودرو و به‌ویژه آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو باید توانایی خواندن و تفسیر این داده‌ها را داشته باشد؛ زیرا در دل داده‌هاست که می‌توان پیش از شعله‌ور شدن آتش، نشانه‌های هشدار را دید.

تحول پارادایم بازرسی خودرو

بازرسی خودرو سنتی معمولاً پس از تولید یا در طول سرویس‌های دوره‌ای انجام می‌شد. اما با ظهور خودروهای برقی، خودران و متصل به اینترنت، بازرسی خودرو به فرایندی دائمی و دیجیتال تبدیل شده است.

بازرسی خودرو به‌صورت بلادرنگ: داده‌های حسگرهای دما، ولتاژ و فشار دائماً به سامانه‌های مرکزی منتقل می‌شوند.

آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو مبتنی بر داده: بررسی کیفیت و رفتار قطعات از خلال الگوهای داده‌ای، نه فقط آزمایش‌های فیزیکی.

مدل‌سازی پیش‌بینانه: استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای پیش‌بینی احتمال آتش‌سوزی پیش از وقوع.

داده به‌مثابه ابزار پیشگیری

هر خودرو امروزی صدها حسگر دارد؛ این حسگرها انبوهی از داده‌های ایمنی تولید می‌کنند. اما اهمیت ماجرا در توانایی تحلیل آن‌هاست:

داده‌های دمای سلول‌های باتری می‌توانند نخستین نشانه‌های گرمای فراری (thermal runaway) را آشکار کنند.

داده‌های جریان الکتریکی می‌توانند نشان دهند که سیم‌کشی در معرض اضافه‌بار قرار دارد.

داده‌های عملکردی نشان می‌دهند که سیستم تهویه یا خنک‌کننده در شرایط خاص به‌درستی عمل نمی‌کند.

بازرسی خودرو در قالب آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو یعنی ترجمه این داده‌ها به تصمیم‌های فوری و پیشگیرانه.

هوش مصنوعی در آدیت ایمنی

تحلیل داده‌های حجیم بدون ابزارهای نوین تقریباً غیرممکن است. اینجاست که هوش مصنوعی به یاری می‌آید:

شبکه‌های عصبی عمیق برای کشف الگوهای پیچیده میان داده‌های دما، فشار و جریان.

الگوریتم‌های پیش‌بینانه برای تخمین احتمال آتش‌سوزی در بازه‌های زمانی مشخص.

سامانه‌های یادگیری مستمر که با وقوع هر حادثه، مدل‌های خود را دقیق‌تر می‌کنند.

در این نگاه، بازرسی خودرو یک موجودیت زنده و یادگیرنده است، نه صرفاً یک گزارش دوره‌ای.

چالش‌های داده‌محور

اما ورود به عصر داده مشکلات تازه‌ای به همراه دارد:

حجم انبوه داده‌ها: یک خودروی برقی در روز چندین گیگابایت داده تولید می‌کند.

امنیت سایبری: داده‌های آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو ممکن است هدف هکرها قرار گیرند.

حریم خصوصی: داده‌های عملکرد خودرو اغلب به سبک رانندگی و اطلاعات مکانی نیز پیوند دارند.

کمبود استانداردهای تحلیلی: هنوز چارچوب جهانی برای تفسیر یکپارچه داده‌های بازرسی وجود ندارد.

نمونه‌های عملی

تسلا با استفاده از به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری از راه دور، داده‌های خودرو را تحلیل و ریسک آتش‌سوزی را کاهش می‌دهد.

بی‌ام‌و سیستم دیجیتال توین را برای هر خودرو به‌کار می‌گیرد تا شرایط واقعی و شبیه‌سازی‌شده را مقایسه کند.

اتحادیه اروپا در برنامه Horizon 2020 پروژه‌هایی برای توسعه الگوریتم‌های پیش‌بینانه در ایمنی خودرو تعریف کرده است.

این نمونه‌ها نشان می‌دهند که آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو در سطح جهانی به سمت داده‌محوری حرکت کرده است.

آینده بازرسی خودرو داده‌محور

یکپارچگی داده‌ها: اتصال خودرو به زیرساخت‌های شهری برای مدیریت بهتر بحران‌های آتش‌سوزی.

بازرسی خودرو به‌عنوان سرویس (Inspection as a Service): شرکت‌ها داده‌های ایمنی خودرو را به‌طور آنلاین پایش می‌کنند.

پیشگیری خودکار: خودروها در صورت شناسایی ریسک آتش‌سوزی، به‌طور مستقل سرعت خود را کاهش داده یا پارک ایمن پیدا می‌کنند.

همگرایی جهانی استانداردها: تا داده‌های بازرسی خودرو در سراسر جهان قابل استفاده و مقایسه باشند.

نتیجه‌گیری: داده‌ها به‌جای خاکستر

آتش‌سوزی خودرو را نمی‌توان تنها با خاموش‌کننده‌ها مهار کرد؛ بلکه باید پیش از وقوع آن را در داده‌ها دید. بازرسی خودرو در قالب آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو در جهان داده‌محور، پلی است میان فناوری و ایمنی؛ پلی که اگر درست ساخته شود، اعتماد عمومی به خودروهای برقی و هوشمند را تثبیت خواهد کرد.

نویسنده: پرهام بهشتی

منابع:

Ji, Y., Zhang, L., & Chen, Z. (2019). Safety challenges of electric vehicle batteries: From cell to pack. Journal of Power Sources, 440, 227118. https://doi.org/10.1016/j.jpowsour.2019.227118

Coppola, R., & Morisio, M. (2016). Connected car: Technologies, issues, future trends. ACM Computing Surveys, 49(3), 1–36. https://doi.org/10.1145/2971482

Piso, F., & Carvajal, A. (2021). Fire safety challenges in modern vehicles: A review of inspection and prevention strategies. Safety Science, 139, 105243. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2021.105243