مقدمه: خودروهای آینده، ریسک‌های تازه

دنیای خودرو در حال گذار از موتورهای احتراقی به سمت خودروهای برقی و هوشمند است. این تحول اگرچه نویدبخش کاهش آلایندگی و افزایش رفاه است، اما سایه‌ی تهدیدی تازه را نیز به همراه آورده: آتش‌سوزی خودرو در بستر پیچیده سیستم‌های الکترونیکی و خودران.

امروز دیگر تنها بنزین نشت‌کرده یا سیم‌کشی ساده نیست که حادثه می‌آفریند؛ الگوریتم‌های هوش مصنوعی، سنسورها، و باتری‌های لیتیومی نیز به بخشی از معادله ریسک تبدیل شده‌اند. در چنین شرایطی، بازرسی خودرو با محوریت آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو از یک دستورالعمل صنعتی به یک ضرورت استراتژیک بدل می‌شود؛ ضرورتی که به معنای پیوند دانش مهندسی، مدیریت ریسک و حتی اخلاق صنعتی است.

از خودرو مکانیکی تا خودران هوشمند

دهه‌های گذشته بازرسی خودرو به‌طور سنتی بر بخش‌های مکانیکی مانند ترمز، سوخت‌رسانی یا موتور متمرکز بود. اما امروز با ورود خودروهای خودران:

کنترل حرارت در پردازنده‌های هوش مصنوعی، خود به عامل ریسک بدل شده است.

بازرسی خودرو باید شامل بررسی نرم‌افزارها نیز باشد؛ زیرا خطای نرم‌افزاری می‌تواند به افزایش دمای مدارها و آتش‌سوزی منجر شود.

سامانه‌های ارتباطی (V2X) اگر ایمن نباشند، حتی در معرض حملات سایبری قرار می‌گیرند که پیامد آن می‌تواند اختلال در مدیریت انرژی و آتش‌سوزی خودرو باشد.

اینجا آدیت ایمنی دیگر فقط نگاه به پیچ و مهره نیست؛ بلکه نگاه به داده و الگوریتم نیز هست.

چارچوب آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو در خودروهای خودران

یک بازرسی کامل شامل سه لایه می‌شود:

بازرسی سخت‌افزاری: باتری‌ها، سیم‌کشی‌ها، سیستم‌های خنک‌کاری و مواد داخلی مقاوم در برابر حریق.

بازرسی نرم‌افزاری: الگوریتم‌های مدیریت انرژی، سیستم‌های اضطراری خاموش‌سازی و به‌روزرسانی‌های ایمن.

بازرسی یکپارچه ریسک: سنجش تعامل سخت‌افزار و نرم‌افزار در شرایط بحرانی، مانند تصادف یا بارگذاری بیش از حد.

این رویکرد جامع، مفهوم آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو را از حوزه فنی صرف به عرصه سیستم‌های پیچیده و چندبعدی ارتقا می‌دهد.

فناوری‌های نوین در بازرسی خودرو

برای اجرای دقیق آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو، فناوری‌های نوین وارد میدان شده‌اند:

حسگرهای نانویی که تغییرات لحظه‌ای دما و فشار را در سلول‌های باتری ثبت می‌کنند.

دیجیتال توین (Digital Twin): شبیه‌سازی کامل خودرو برای پیش‌بینی مسیرهای احتمالی آتش‌سوزی.

یادگیری ماشین: تحلیل داده‌های تاریخی حوادث برای پیش‌بینی الگوهای تکرارشونده.

روبات‌های بازرسی خودرو: دسترسی به نقاط غیرقابل رؤیت برای انسان در هنگام آدیت.

این ابزارها بازرسی خودرو را از یک فرآیند دستی به سامانه‌ای پیش‌بینی‌گر و هوشمند بدل می‌سازند.

چالش‌های اجرایی

پیاده‌سازی آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو با موانع متعددی روبه‌رو است:

ناهماهنگی استانداردها: هر کشور و هر خودروساز دستورالعمل متفاوتی دارد.

پیچیدگی زنجیره تأمین: قطعات خودرو از ده‌ها تأمین‌کننده می‌آیند و ردیابی کیفیت دشوار است.

هزینه‌های سنگین: اجرای بازرسی خودرو با ابزارهای پیشرفته نیازمند سرمایه‌گذاری هنگفت است.

کمبود نیروی متخصص: آموزش بازرسان در حوزه‌های نوینی مانند هوش مصنوعی و مدیریت باتری هنوز فراگیر نشده است.

تجربه‌های جهانی

تسلا: پس از چندین حادثه آتش‌سوزی خودروهای برقی، پروتکل‌های سخت‌گیرانه‌تری برای مدیریت حرارت باتری تدوین کرد.

ژاپن: در پروژه‌های مشترک تویوتا، بازرسی خودرو شامل آزمون‌های ویژه روی نرم‌افزارهای مدیریت انرژی شد.

اتحادیه اروپا: با استانداردهای تازه Euro NCAP، ایمنی در برابر آتش‌سوزی به بخشی الزامی در آزمون خودروهای خودران تبدیل شده است.

این نمونه‌ها نشان می‌دهند که آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو، آینده‌ی صنعت خودروسازی را شکل می‌دهد.

آینده‌پژوهی بازرسی خودرو

آینده این حوزه بر سه محور بنا خواهد شد:

استانداردسازی جهانی: ایجاد چارچوب مشترک برای بازرسی خودرو در حوزه آتش‌سوزی.

بازرسی بلادرنگ (Real-Time Audit): ادغام داده‌های زنده خودرو با مراکز کنترل ایمنی.

همکاری بین‌صنعتی: پیوند صنعت خودرو، فناوری اطلاعات و انرژی برای طراحی سیستم‌های جامع ایمنی.

نتیجه‌گیری: آدیت ایمنی، پلی میان نوآوری و اعتماد

خودروهای هوشمند و برقی آینده حمل‌ونقل‌اند؛ اما اگر نتوانند اعتماد عمومی را در برابر خطر آتش‌سوزی جلب کنند، این آینده به تعویق خواهد افتاد. بازرسی خودرو با تمرکز بر آدیت ایمنی و آتش‌سوزی خودرو ضامن این اعتماد است؛ اعتمادی که از دل شفافیت، فناوری و مسئولیت اجتماعی زاده می‌شود.

نویسنده: پرهام بهشتی

منابع:

Ji, Y., Zhang, L., & Chen, Z. (2019). Safety challenges of electric vehicle batteries: From cell to pack. Journal of Power Sources, 440, 227118. https://doi.org/10.1016/j.jpowsour.2019.227118

Onori, S., Spagnol, P., & Guezennec, Y. (2016). Hybrid electric vehicles: Energy management strategies. Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4471-6781-8

Piso, F., & Carvajal, A. (2021). Fire safety challenges in modern vehicles: A review of inspection and prevention strategies. Safety Science, 139, 105243. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2021.105243