بازرسی معاینه فنی موتورخانه‌

بخش خانگي، تجاري و عمومي با اختصاص بيش از 40 درصد از كل مصرف انرژي كشور به عنوان يكي از اصليترين مصرف‌كنندگان نهايي انواع حاملهاي انرژي شناخته ميشود. رشد فزاينده مصرف انرژي در اين بخش و ادامه روند كنوني مصرف بيرويه انرژي در بخشهاي مختلف افزايش بهرهوري انرژي و كاهش تلفات در يك ساختمان مستلزم كنترل مراحل مختلف اعم از مرحله توليد انرژي گرمايشي يا سرمايشي، مرحله انتقال، مرحله توزيع و مصرف در تجهيزات نهايي است و در واقع راندمان كل از حاصلضرب راندمان هر كدام از اين مراحل در يكديگر بدست ميآيد. لذا كاهش راندمان هر كدام از اين مراحل منجر به كاهش راندمان كل خواهد شد.

در بسياري از موارد در ساختمانهاي مسكوني از سيستم حرارت مركزي براي توليد انرژي گرمايشي استفاده ميشود. خوشبختانه در كشور ما اقداماتي چون استفاده از پنجرههاي دوجداره، شيرهاي ترموستاتيك رادياتور، كنترل هوشمند موتورخانه، عايقكاري ديوارها و لولهها و … منجر به كاهش چشمگير تلفات انرژي در مراحل انتقال تا مصرف نهايي انرژي در يك ساختمان شدهاند. اما متاسفانه در قسمت موتورخانهها و به طور خاص سيستم احتراق آن (ديگ، مشعل و دودكش) تاكنون اقدام موثر و فراگيري صورت نپذيرفته است.

یکی از اقدامات مؤثر در راستای تغییر رویکردها در مصرف انرژی، اجرای طرح معاینه فنی موتورخانه‌ ی مسکونی،‌ اداری، تجاری و خدماتی بر اساس استاندارد ملی ۱۶۰۰۰ در ساختمان‌ها است.

استاندارد ملی ۱۶۰۰۰ به عنوان یک گام ضروری جهت ممیزی، بهینه‌سازی و کاهش معضلات موتورخانه‌ها و کاهش مصرف‌سوخت و آلاینده‌های زیست محیطی تهیه شده و شامل مراحل مختلفی از جمله «بررسی کامل ساختمان موتورخانه و اجزای آن و تنظیم اطلاعات موتورخانه»، «آنالیز محصولات احتراق خروجی از دودکش با دستگاه آنالایزر گاز و مقایسه آن با استاندارد»، «تنظیم دقیق مشعل به منظور کاهش مصرف سوخت و گازهای آلاینده هوا»، «اندازه‌گیری و متعادل نمودن قدرت مکش دودکش به منظور بالا بردن راندمان دیگ»، «تهیه گزارشی از مشکلات موتورخانه و اجزای قید شده در این استاندارد و راه‌حل‌ها» و «تحویل گزارش بازرسی و آزمون معاینه فنی دوره‌ای موتورخانه به سازمان مربوطه» می‌باشد.

هدف از تدوین استاندارد ملی 16000، تعیین روش معاینه فنی (بازرسی دوره‌ای و بهینه‌سازی مصرف انرژی) موتورخانه‌های آب‌گرم و آب‌داغ ویژه تاسیسات گرمایشی و تهیه آب‌گرم مصرفی ساختمان است. (به منظور کاهش آلودگی هوا و ارتقای سطح سلامت، ایمنی و رفاه ساکنین، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، کمک به اجرای ضوابط و استانداردهای مربوط به مصرف انرژی در همه ساختمان‌های کشور)

این دستورالعمل برای موتورخانه‌هایی که با گازطبیعی و گازوئیل کار می‌کنند کاربرد دارد.

این دستورالعمل برای موتورخانه‌هایی که در آن‌ها از دیگ بخار و یا سامانه چیلرهای جذبی شعله مستقیم استفاده می‌شود کاربرد ندارد.

موتورخانه‌های آب‌گرم و آب‌داغ ویژه تاسیسات گرمایشی و تهیه آب‌گرم مصرفی ساختمان‌ها باید حداقل دوبار در سال مورد معاینه فنی قرار گیرند.

در این طرح، از طریق اصلاح عملکرد سیستم مولد انرژی، ضمن بهبود راندمان سیستم، مقدار گازهای آلاینده خروجی از دودکش‌ها، تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابند.

کاهش حداقل ۲۰ تا ۳۰ درصدی در مصرف انرژی و بیش از ۷۰ درصد در انتشار گازهای آلاینده (به ویژه مونوکسید کربن)، دستاوردهای قابل انتظار از اجرای این طرح بزرگ ملی است.

طبق اين دستورالعمل، تیم فنی به موتورخانهها مراجعه کرده و پس از ثبت مشخصات‌فني، با استفاده از دستگاه آناليز گاز، مشعل را به گونهاي تنظيم ميكنند كه با قرار گرفتن در محدوده بهينه پارامترهاي احتراق اعم از درصد هواي اضافه، مونواكسيد كربن و … میزان مصرف سوخت مشعل‌ها به حداقل ممكن برسند. با اعمال نقطه بهینه در احتراق دیگ و محاسبات مجدد به اثبات سه فرضیه تحقیق که بصورت زیر می‌باشد میسر گردید.

مدیریت مصرف سوخت باعث افزایش راندمان دیگ میگردد.
مدیریت مصرف سوخت سبب کاهش مصرف سوخت میگردد.
مدیریت مصرف سوخت سبب کاهش آلایندهها میگردد.

عدم رعايت استانداردها در ساختمان موتورخانه، چيدمان نامناسب تجهيزات، كاركرد نامناسب تجهيزات و عدم سرويس به موقع آن‌ها و از همه مهمتر تنظيم نبودن مشعل و مكش نامناسب دودكش در موتورخانههاي مورد بررسي از عواملي هستند كه منجر به مصرف بيش از حد سوخت در اين موتورخانه‌ها ميگردند.

1 – مراحل و روش اجرايي معاينه فني دوره‌اي موتورخانه در شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران

1-1 مراحل معاينه فني دورهاي موتورخانه

مراحل معاينه فني دوره‌اي موتورخانه به شرح زير براي تعيين حدود آلايندگي و بهينه‌سازي مصرف سوخت در موتورخانه بايد انجام شوند.

به مدير ساختمان، جهت معرفي گروه بازرسي مراجعه شده و برنامه‌كاري ارائه شود.
به همراه مسئول موتورخانه به موتورخانه مراجعه شود.
مشعل و پمپ‌ها توسط مسئول موتورخانه روشن شده و وضعيت اوليه تعيين شود. پس از اطمينان از سالم

بودن مشعل و پمپ‌ها، شروع به كار شود.

ساير مصارف حتي الامكان قطع شده و عدد كنتور خوانده شود.
عدد ترموستات ديگ و پمپ ثبت شود.
مطابق پيوست”ث “محل اندازه‌گيري محصولات احتراق بر روي دودكش تعيين شده و به اندازه قطر پروب

دستگاه آناليز محصولات احتراق سوراخ در آن ايجاد شود.

اندازه‌گيري غلظت محصولات احتراق توسط دستگاه آناليز محصولات احتراق انجام گيرد.

يادآوري: در موتورخانه‌هايي كه از مشعل گازوييل‌سوز استفاده مي‌شود، بايد علاوه بر اندازه‌گيري غلظت محصولات احتراق، آناليز دود نيز مطابق استاندارد ملي 7594 انجام گيرد.

با تنظيم ترموستات ديگ در دماي مناسب، از خاموش نشدن آن در زمان اندازه گيري دبي گاز اطمينان حاصل شود. دو روش برای اندازه‌گیری دبی گاز ورودی به مشعل پیشنهاد می‌شود:
خارج کردن سایر مصارف گاز از مدار، قرائت کنتور به مدت 3 دقیقه و محاسبه دبی گاز ورودی به مشعل.
اندازه‌گیری فشار دو سر شیر و یا گاورنر و محاسبه دبی گاز عبوری با توجه به نمودار مشخصه شیر یا گاورنر.

يادآوري: در صورتي‌كه مشعل مدت زيادي خاموش بوده و دماي آب داخل ديگ كمتر از دماي معمول بود لازم است ابتدا مشعل به مدت كافي روشن شود تا آب گرم شده و به دماي حداقل 60 درجه برسد، سپس مرحله 8 انجام شود.

آناليز اوليه احتراق، مکش و دبی گاز ورودی به مشعل در شناسنامه‌فنی (به پيوست الف استاندارد مراجعه شود) ثبت شود.
ظرفيت اسمي اوليه مشعل محاسبه گردد.

يادآوري: در موتورخانه‌هايي كه از مشعل گازوييل سوز استفاده مي‌شود، در صورت امكان اندازه‌گيري دبي مصرف سوخت ظرفيت اسمي مشعل محاسبه گردد.

ظرفيت ديگ تعيين گردد.
ظرفيت اسمي بهينه مشعل تعيين گردد.
دبي مصرف گاز/گازوييل در حالت بهينه تعيين گردد.
وضعيت درزبندي و يا نشتي ديگ بررسي شده و در صورت امكان اصلاح شود.
ساير منافذ (مانند اطراف محل نصب مشعل) نيز در صورت امكان با چسب آلومينيوم يا خمير ديگ

درزبندي شود.

توصيه می‌شود در صورت امكان دمپر مناسب روي دودكش نصب شود.
توصيه می‌شود در صورتي‌كه نياز به تعويض بخشي از دودكش بود با هماهنگي مسئول موتورخانه اين كار

انجام شود.

در صورتي‌كه مكش دودكش مثبت يا صفر بود توسط بازبيني آن (و يا گرفتن مکش) در حالت خاموش از عدم گرفتگي مسير دودكش اطمينان حاصل شود
خط سوخت بازبيني و اشكالات آن مشخص گردد.
فيلتر بازبيني گردد.
مشعل سرويس گردد. سرويس مشعل حداقل شامل موارد زير مي‌باشد:

الف – بازكردن در پوش اصلي، تميز كردن فن و لوله حس كننده فشار هوا

ب – بازبيني جرقه زن و يون شعله و در صورت لزوم تعويض آن با توافق متصدي تأسيسات

پ – بازبيني شعله پوش و شعله پخش‌كن و تنظيم آن در صورت نياز

يادآوري: در موتورخانه‌هايي كه از مشعل گازوييل سوز استفاده مي‌شود، عملكرد پمپ و نازل گازوييل به صورت چشمي بررسي شود.

بازرسي لقي و نصب صحيح مشعل در محل خود.
به منظور ايجاد تطابق نسبي ميان ظرفيت ديگ و مشعل، با مقايسه مقدار مصرف اوليه گاز و مقدار مصرف

بهينه بدست آمده، مقدار گاز ورودي مشعل به صورت متناسب كم يا زياد شود.

در اين حالت شعله به ته ديگ نخورده و حتي الامكان 80 % طول ديگ را بپوشاند.
پس از تنظيم اوليه دبي گاز/گازوييل، دريچه هوا طوري تنظيم شود كه مقدار مقدار CO در محدوده استاندارد (مطابق با الزامات عملكردي ارائه شده در بند 5 استاندارد) قرار گيرد و هواي اضافه به كمترين مقدار ممكن (توصيه مي گردد اين مقدار كمتر از 30% باشد) برسد.
اگر با تنظيم دريچه هواي مشعل، رسيدن به اين نقطه امكان‌پذير نبود مي‌توان با كم‌کردن تدريجي و

اندك دبي گاز/گازوييل و تغيير دريچه هوا به سمت نقطه مطلوب حركت كرد.

در صورتي‌كه در ظرفيت‌هاي پايينتر رسيدن به اين نقطه امكان‌پذير نبود، ظرفيت را به صورت تدريجي افزايش داده تا به نقطه مطلوب دست يافت. در اين حالت نيز بايد توجه داشت كه نبايد شعله به انتهاي ديگ برخورد كند.
پس از رسيدن به نقطه مطلوب، نتايج آناليز ثبت و مشعل خاموش شود.
عدد كنتور خوانده شده و ثبت گردد.
پس از جمع‌آوري كليه وسايل و اتمام كار، شناسنامه فني تكميل شده (پيوست الف استاندارد ملی 16000) به امضا مسئول موتورخانه برسد.
از موتورخانه خارج شده و با مراجعه به مدير ساختمان (در صورتي‌كه مسئوليت موتورخانه با مدير ساختمان نباشد) همراه با مسئول موتورخانه شناسنامه فني(پيوست الف استاندارد ملی 16000)، امضا شده و تأييديه نهايي تكميل گردد.